Phân tích mối quan hệ doanh thu, chi phí và lợi nhuận

Mối quan hệ giữa doanh thu, chi phí và lợi nhuận thể hiện qua công thức xác định lợi nhuận:

- Lợi nhuận (LN) = Doanh thu (DT) - Chi phí (CP)

Phân tích mối quan hệ doanh thu, chi phí và lợi nhuận thực chất là xem xét, nghiên cứu công thức trên ở những góc độ, dưới những khía cạnh khác nhau phù hợp mục tiêu quan tâm của từng đối tượng. Thông thường khi phân tích mối quan hệ doanh thu, chi phí và lợi nhuận người ta chia chi phí thành 2 và chỉ 2 là chi phí biến đổi (CB) và chi phí cố định (CĐ). Khi đó:

- LN = DT - CB - CĐ

Gọi LB là lãi trên biến phí và được xác định:

- LB = DT - CB = Slx(g-cb) = Slxlb thì LN = LB - CĐ

Vì chi phí cố định trong một quy mô xác định là không thay đổi nên với công thức trên để tôi đa hoá lợi nhuận cần tối đa lãi trên biến phí. Mặt khác, ở các mức sản lượng khác nhau thì giá bán và chi phí biến đổi tính cho 1 sản phẩm không thay đổi trong khi chi phí cố định tính cho 1 sản phẩm thay đổi ở các mức sản lượng khác nhau. Do đó, sử dụng công thức trên cho phép nhanh chóng có câu trả lời hợp lý cho các phương án khai thác các khả năng khác nhau về chi phí, giá bán, khối lượng sản phẩm tiêu thụ nhằm tối đa hoá lợi nhuận.

- Nếu coi LB/DT*100 là tỷ suất lãi trên biến phí (LB%) thì LB = DT*LB%

Khi đó: LN = DT*LB% - CĐ

Với công thức trên, cho phép xem xét mối quan hệ doanh thu, chi phí và lợi nhuận trong trường hợp doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh nhiều mặt hàng.

Mối quan hệ giữa doanh thu, chi phí và lợi nhuận còn có ý nghĩa quan trọng khi xem xét và phân tích điểm hoà vốn. Cùng với phân tích điểm hoà vốn, phân tích mối quan hệ giữa doanh thu, chi phí và lợi nhuận được ứng dụng nhiều trong thực tiễn khi cần nhanh chóng đưa ra các quyết định và đánh giá các quyết định tác động đến các yếu tố với mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận như thay đổi giá bán, khung giá bán, chi phí cố định, chi phí biến đổi, quyết định nhận hay từ chối một đơn đặt hàng cụ thể, quyết định tiếp tục hay đình chỉ sản xuất kinh doanh 1 bộ phận...

Mặc dù có giá trị to lớn, song, khi nghiên cứu mối quan hệ giữa doanh thu, chi phí và lợi nhuận cần lưu ý một số hạn chế mang tính giả định như: chi phí cố định không thay đổi với mọi mức sản lượng, chi phí biến đổi tính cho 1 sản phẩm không thay đổi, giá bán như nhau ở mọi mức độ của sản lượng...